تحریرات فی الأصول (کتاب)تحریرات فی الاصول، تالیف سید مصطفی خمینی ، فرزند امام خمینی است. ۱ - معرفی اجمالیکتاب اصول فقه ، یک دوره درس خارج اصول آیت‌الله سید مصطفی خمینی در حوزه علمیه نجف اشرف است و از مباحثی ارزشمند و دیدگاهی نو در مباحث اصولی برخوردار است. ایشان در کتاب خود به اکثر نظریات علمای علم اصول و مباحث مهم این علم اشاره دارد. ۲ - اهمیت کتابکتاب «تحریرات فی الاصول» در نوع و سبک خود بی نظیر است و شامل نظریات و آراء جدیدی از مؤلف است که تغییر و تحولات عمیقی را در علم اصول به وجود آورده است. این کتاب؛ شامل بسیاری از نظریات و آراء اصولی حضرت امام خمینی نیز می‌باشد و برای دستیابی به بسیاری از دیدگاه‌های ایشان بسیار سودمند است. ۳ - شیوه نگارشآیتالله سید مصطفی خمینی در این کتاب با طرح نظریات دیگر علما و نقد و بررسی آنها با تحقیقاتی شگرف و دقتی فراوان و طرح اشکالات و پاسخ آنها مجموعه‌ای گرانبها را به یادگار نهاده است. وی سعی فراوانی در طرح مباحث لازم و ضروری و پرهیز از مباحث اضافی و غیر ضروری دارد. علاوه بر آنکه توجه زیادی نیز به بحث در مقدمات مهم و شرح و بسط کامل آنها نموده است. ۴ - گزارش محتواآیتالله سید مصطفی خمینی در این کتاب ارائه کننده یک مکتب اصولی جدید است که شامل بسیاری از نظریات و آراء علمی عمیق و جدید می‌باشد. وی به نقد و بررسی بسیاری از مکاتب اصولی دیگر که دارای طرفداران و مدافعان فراوانی هستند نیز پرداخته است. وی با این شیوه به تنقیح و پاک سازی بسیاری از مباحث اصولی و تاسیس یک فکر و سبک جدید پرداخته که گرفته شده از دیدگاه‌های حضرت امام در مباحث فقهی و اصولی به شمار می‌آید؛ مانند: ۱- جواز رجوع به عرف در تشخیص مصادیق. ۲- تفکیک میان مسائل اصولی و عقلی مانند خلط میان فلسفه و اصول و یا عدم استحاله دور و تسلسل در مسائل اصولی و دیگر امور اعتباری و اختصاص آن به امور واقعی. ۳- اماره بودن استصحاب و بسیاری از مباحث مهم و ارزشمند دیگر. قدرت ابتکار و حیات فکری مؤلف را بخوبی می‌توان در این کتاب مشاهده کرد. ۴.۱ - بیان مسائل با ادلهوی گاهی مساله‌ای را چنان بیان می‌کند و با ادله‌ای محکم از آن دفاع می‌کند که خواننده گمان می‌برد این همان رای و دیدگاه اوست. سپس شروع به رد آن استدلال کرده و بیانی جدید و استوارتر از قبل آورده و به خواننده ارائه می‌دهد که او را شگفت زده می‌سازد. گاهی دستیابی به نظریات ایشان بسیار مشکل می‌شود، چرا که وی نظریات عمیق و علمی خود را برای هر کس آشکار نساخته و فقط آن را برای اهل تحقیق و اجتهاد عرضه می‌دارد. ۴.۲ - طرح تظریات امامکتاب حاضر به طرح نظریات حضرت امام درباره مسائل علمی و اصولی نیز پرداخته است. ایشان در بیان و طرح آن نظریات احتیاط و دقت فراوانی به خرج داده، چرا که نظریات نو و ابتکاری حضرت امام مخالفان فراوانی از میان متحجران و مقدس نمایان در آن زمان به وجود آورده بود. آیت‌الله سید مصطفی خمینی در این کتاب با بررسی دقیق و عمیق به تایید یا نقد نظریات حضرت امام پرداخته است. گاهی با برهان‌هایی تازه و جدید شروع به اثبات و تایید آنها می‌کند. گاهی نیز نظریات امام را کبرای قضایای دیگری قرار داده و از آنها نتایج جدیدی را به دست می‌آورد. ۴.۲.۱ - مثالمثلا در مساله « توجه خطاب به جاهل و غیر قادر»، مشهور عقیده به قبح این خطاب دارند؛ ولی حضرت امام عقیده به عدم قبح دارد، با توجه به این نکته که خطابات گاهی شخصی است و گاهی قانونی و کلی است و در صورت دوم استهجان و قبحی ثابت نشده است. آیت‌الله سید مصطفی خمینی این نظریه را کبرای کلی قرار داده و در مساله جمع میان احکام واقعی و ظاهری از آن استفاده کرده و ملتزم به فعلیت احکام واقعی و بقاء اراده مولی نسبت به همه می‌شود، چرا که احکام واقعیه کلی هستند و شامل مصیب و مخطئ به صورت یکسان می‌گردند. ۵ - ویژگی‌های کتاباز ویژگی‌های جالب کتاب حاضر آن است که مؤلف هنگام طرح مباحث، به حوادث سیاسی ، اجتماعی و... که در آن زمان اتفاق می‌افتاده اشاره دارد. وی در بخش‌هایی از مباحث این کتاب حمله به رژیم شاه کرده و جنایات او را در حق ملت و دین و علمای مجاهد اسلام و به خصوص پدر بزرگوارش امام خمینی یادآور می‌شود. [۱]
تحريرات في الأصول،مصطفی خمینی،ج۱،ص۱۰.
گاهی نیز به زیارت اربعین رفتن با پای پیاده از نجف اشرف تا کربلا و زیارت حرم امام حسین علیه‌السّلام برای بزرگ داشت شعائر الهی اشاره دارد. همچنانکه به اخراج جمع فراوانی از ایرانیان به خصوص طلاب حوزه علمیه نجف از عراق اشاره دارد و اعلام می‌دارد که این دسائس از نقشه‌های استکبار و کفر جهانی است. گاهی وی از یک مطلب به پنج عبارت تعبیر می‌آورد که خواننده در آغاز همه را تفنن در عبارت می‌پندارد؛ ولی اصحاب فن و خبرگان این علم، متوجه معنای دقیق و فرق هر عبارت با عبارت دیگر می‌شوند و این حکایت از دقت نظر و احاطه ایشان به مباحث اصولی دارد. ۶ - تاریخ نگارشایشان همان گونه که از برخی کلماتشان معلوم می‌شود، همزمان با نگارش این کتاب در درس خارج « کتاب البیع » حضرت امام نیز شرکت می‌کرده است. وی کتاب حاضر را همزمان با دوره دوم درس خارج اصول خود در نجف اشرف نگاشته که بین سال‌های ۱۳۴۷ ش تا سال ۱۳۵۶- سال شهادت وی و اوج انقلاب اسلامی ایران - بوده؛ لذا موفق به اتمام مباحث پایانی استصحاب و بحث تعادل و تراجیح نشده است. [۲]
تحريرات في الأصول،مصطفی خمینی،ج۱،ص۱۴.
۷ - نسخه خطی۱- نسخه‌ای در کتابخانه حضرت آیة الله نجفی مرعشی در شهر مقدس قم . این نسخه تنها نسخه خطی این کتاب است که توسط بیت حضرت امام در اختیار آن کتابخانه قرار گرفته است. [۳]
تحريرات في الأصول،مصطفی خمینی،ج۱،ص۱۹.
۸ - پانویس
۹ - منبعنرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |